Święty Grzegorz Oświeciciel

Święty Grzegorz Ormiański, zwany również Oświecicielem. Apostoł Armenii, czczony przez Kościół koptyjski i prawosławny, jest znany z jednego bardzo szczególnego powodu. Dowiedzmy się o nim więcej.

Święty Grzegorz, zwany również Oświeciciel, jest tym, który poprowadził Armenię do przyjęcia religii chrześcijańskiej poprzez długą i bolesną kampanię ewangelizacyjną. Proces ten trwał wiele lat i zmagał sie z oporem lokalnej szlachty, która chciała zachować wierność religii pogańskiej. Z powodu swojej misji jest czczony jako założyciel i patron Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego i czczony jest przez Ormian podczas trzech świąt liturgicznych. Kościół ormiański obchodzi w szczególny sposób jego święto 9 czerwca. Inne kościoły upamiętniają świętego 30 września.

W tradycyjnej ikonografii jego symbolem jest pastorał. Kościół ormiański był zawsze wierny rzymskiej stolicy katolickiej pomimo niezliczonych prześladowań i prób jego wykorzenienia a zwłaszcza tych, których dopuszczał się reżim sowiecki a także pomimo prób wołynięcia na niego Kościołów prawosławnych. To właśnie świętemu Grzegorzemu zawdzięczamy siłę tego narodowego kościoła.

Był on autorem trzydziestu kanonów dyscyplinarnych i moralnych, które zostały dodane do ormiańskiego projektu kodeksów soboru nicejskiego. Świętemu przypisuje się również wiele modlitw w brewiarzu ormiańskim i około dwudziestu homilii, nawet jeśli są to najprawdopodobniej pisma sporządzone później ale zainspirowane oryginałami napisanymi przez niego.

Relikwie świętego są przechowywane w różnych miejscach kultu. Jego prawa ręka znajduje się w Eczmiadzynie i służy do błogosławienia każdego nowego Katholikos czyli każdego nowego patriarchy kościoła (termin Katholikos określa głowy niektórych kościołów, które rozwinęły się poza Cesarstwem Rzymskim), podczas gdy lewa ręka znajduje się w Sis. Czaszka Świętego Grzegorza została skradziona z Konstantynopola aby uchronić ją przed zniszczeniem i jest przechowywana w kościele Świętego Grzegorza Armeńskiego w Neapolu, zamknięta we wspaniałym srebrnym relikwiarzu, który został wykonany w 1788 roku przez ważnego neapoleteńskiego producenta na zlecenie opatki Anny Mari Ruffo. Święty Grzegorz jest równiez patronym Nardò ze względu na cud ocalił miasto przed trzęsieniem ziemi w lutym 1743 r. W katedrze w Nardò znajduje się srebrne popiersie i relikwia przedramienia świętego.

Kup:

Święty Grzegorz z gołębiem drewno kolorowe Val Gardena

Figura z drewna klonowego wykonana i następnie …

Historia

Grzegorz urodził się w królewskiej dynastii Arsacidi. Jego ojciec, Anak, zabił króla Armenii Khosroe I, zmuszając tym całą rodzinę do ucieczki z kraju i szukania schronienia w Kapadocji. Prawdopodobnie to matka Grzegorza, Okohe, jako pierwsza zainspirowała go do powołania zakonnego. W Cesarii, gdzie osiedliła się rodzina, święty pobierał nauki u Eutalio, szlachcica nawróconego na chrześcijaństwo. Jako dorosły ożenił się z Mariam, szlachcianką, z którą miał dwoje dzieci, Vrtanes i Aristakes. Następnie zdecydował się wrócić do Armenii i nieść chrześcijańskie przesłanie w swojej ojczyźnie. W tym czasie w Armenią panował król Tiridates III, syn władcy zabitego przez swego ojca. Tridates III uważał, że chrześcijanie wzniecają bunty i burzą społeczeństwa. Wkrótce król zaczął prześladować chrześcijan w Armenii, a zwłaszcza misjonarzy. Kaznodzieja Grzegorz, który posiadał licznych zwolenników, został z rozkazu króla uwięziony w twierdzy-więzieniu Khor Virap (głęboka studnia) w mieście Artašat. Był zamknięty przez 13 lat i poddawany różnego rodzaju torturom.

Istnieje leganeda, która mówi, że po latach przesladowań, król zapadł na straszną chorobę, której przyczyny pozostały tajemnicą dla wszystkich nadwornych lekarzy i żadne lekarstwo nie było na nią skuteczne. Pewnej nocy siostra władcy ujrzała we śnie kaznodzieję – więźnia obdarzonego cudowną mocą, która mogła uratować jej brata. Pobiegła do Tiridates, który pomimo, iż początkowo zignorował jego słowa jednakże wyczerpany chorobą zgodził się uwolnić Grzegorza. Legenda głosi, że dzięki wstawiennictwu świętego, król całkowicie wyzdrowiał i nawrócił się na chrześcijaństwo. Następnie w 301 roku Tiridates uczynił chrześcijaństwo religią państwową, tym samym rzucając wyzwanie Cesarstwu Rzymskiemu, które nadal okupowało sąsiednie terytoria. Grzegorz odegrał fundamentalną rolę w nawróceniu i ewangelizacji kraju. Przekształcił świątynie w kościoły i został wybrany najwyższym pasterzem Armenii. W mieście Cezarea, gdzie dorastał na wygnaniu, został wyświęcony przez biskupa Leonzio i objął główną posadę starożytnego biskupstwa Astisat. Stamtąd kontynuował swoje dzieło ewangelizacyjne, konsekrując nowych biskupów i kapłanów i wysyłając ich na służbę w całym kraju. Jego dwaj synowie Aristakes i Vertanes dołączyli do niego aby mu pomóc, po czym drugi syn po jego śmierci w 328 roku zajął nawet jego miejsce jako głowa kościoła ormiańskiego.

Kościół Świętego Grzegorza  ormiańskiego w Neapolu

Co takiego łączy Świętego Grzegorza Oświeciciela z Neapolem? Mówiąc wcześniej o relikwiach świętego opisaliśmy jak i dlaczego jego czaszka została zabrana z Konstantynopolu i umieszczona w kościele w Neapolu. Kościół znajduje się między głównym a dolnym decumanusem starożytnego centrum i świadczy o tym, że od 930 roku miasto szczyciło się obecnością mnichów przybyłych ze Wschodu. Wygląda na to, że kościół został zbudowany właśnie w tamtych latach na ruinach świątyni Ceres, w miejscu gdzie znajdował się nieopodal klasztor zbudowany na życzenie Flavii Giulii Eleny, która była matką cesarza Konstantyna.

Niektóre zakonnice na czele ze świętą Patrycją przywiozły tu w późniejszym czasie relikwie świętego Grzegorza Oświeciciela, patriarchy Armenii i z tego powodu w 1205 roku kościół został poświęcony właśnie jemu. Powstała tu wspólnota sióstr benedyktynek, które przez stulecia wiodły życie powiązane z miejska społecznością, według wymagań ich zakonu. W 1566 roku ustanowiono dla nich obowiązek odosobnienia. W tym samym okresie kościół został całkowicie przebudowany, oddzielony od klasztoru i wzbogacony o dzwonnicę. Ozdobiono go także wspaniałymi dziełami sztuki w stylu baroku orientalnego, takimi jak majolikowa kopuła i monumentalny krużganek. Następnie około 1745 roku, nowe zabiegi konserwatorskie i nowe elementy takie jak cenne rzeźby na stropie nawy, kraty chóru, sztukaterie i złocenia.  przybliżyły kościół do stylu rokoko.

Od początku XX wieku kościół jest pod opieką sióstr benedytkynek, które mieszkają w pobliskim klasztorze. Oprócz czaszki Świętego Grzegorza i innych jego relikwii, w kościele znajduje się także ciało Świętej Patrycji, sprowadzone tu po zjednoczeniu Włoch.

Kup:

Figura Święta Patrycja 30 cm żywica malowana

Ta figura została w całości realizowana przez włoskich rzemieślników.

Święta Patrycja była bizantyjską zakonnicą. Zmarła ona w młodym wieku. Jest potomkinią Konstantyna i współpatronką Neapolu. Jej kult oddaje jej cześć i celebruje cud upłynnienia krwi, które zgodnie z tradycją odbywa się we wtorki, a szczególniew dzień święta świętej Patrycji, który przypada 25 sierpnia.

Kompleks klasztorny Świętego Grzegorza Oświeciciela jest do dziś jednym z największych w mieście.

Ulica Świętego Grzegorza Ormiańskiego w Neapolu

Kościół Świętego Grzegorza jest umiejscowiony na ulicy znajdującej się historycznym centrum miasta, która właśnie nosi imię świętego i która jest znana na całym świecie ze swojej wyjątkowości. Na ulicy znajduje się wiele sklepów i warsztatów rzemieślniczych, którze wykonują statuetki i praktycznie wszystkie akcesoria do najsłynniejszej szopki bożonarodzeniowej. Ich działalność rozpoczyna się na początku listopada i trwa do 6 stycznia. To właśnie tutaj rodzi się neapolitańska szopka bożonarodzeniowa w znanej nam wersji, z jej figurkami, szczególnymi i niepowtarzalnymi postaciami, które są co roku odnawiane wraz z dodawaniem nowych postaci, często pochodzących ze świata sportu, polityki, rozrywki. Można powiedzieć, że jest to trwająca od wieków mieszanka sacrum i profanum, starożytności i nowoczesności, która ożywia tą wyjątkową i legendarną tradycję.

Ulica Świętego Grzegorza Ormiańskiego jest wąską uliczką, typową dla greckiego planu urbanistycznego, który jest wszechobecny w centrum Neapolu. Ulica ta łączy prostopadle dwie główne ulice w sercu Neapolu, Via dei Tribunali i Spaccanapoli. Kościół Świętego Grzegorza wznosi się mniej więcej pośrodku i nadał on nazwę ulicy, która wcześniej nosiła nazwę Świętego Liguoro. Wspomnieliśmy już wcześniej, że w miejscu gdzie został postawiony kościół, w starożytności znajdowała się świątynia poświęcona bogini Ceres. Temu szczególnemu bóstwu płodności i zbiorów, ludność ofiarowywała figurki z terakoty, które były wykonywane w istniejących tam warsztatach rzemieślniczych.

Kup:

Pasterz przy rożnie w ruchu efekt ognia szopka 8 cm

Pasterz przy rożnie w ruchu, efekt ognia do szopki w wysokości 8 cm. Podstawa mierzy 14×9 cm.

Tak więc tradycja szopki, o której wcześniej wspomnieliśmy mogła częściowo pochodzić właśnie stąd. Sklepiki i zakłady, które wytwarzały figurki dla Ceres, zostały później przekształcone w sklepy,  produkujące figurki dla neapolitańskiej szopki, która narodziła się około 1700 roku. Jest wielce prawdopodobne, że rzemieślnicy wybrali właśnie tą ulicę do prezentowania swojej twórczości, z jednej strony aby upamiętnić pogańską tradycję Ceres ale także ze względu na wzrost kultu Świętego Grzegorza i Świętej Patrycji, która rozwinął się w międzyczasie. Przez wiele stuleci wierni, którzy otrzymali łaskę od jednego z tych dwóch świętych, nadal przynosili do kościoła Świętego Grzegorza figurki przedstawiające mężczyznę lub kobietę.