Słynne rosyjskie ikony: 5 najważniejszych ikon

Słynne rosyjskie ikony są olśniewającymi przykładami starożytnej sztuki i tysiącletniej tradycji. Wywodzą się z okresu bizantyjskiej świetności i mają za sobą stulecia historii, przewroty polityczne i społeczne, pozostając mimo to wierne swojej formie. Przyjrzyjmy im się lepiej.

Piękno rosyjskich ikon jest ponadczasowe. Na przestrzeni wieków, począwszy od samych początków Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej tuż przed 1000 rokiem, stały się symbolem wzniosłej i głęboko zakorzenionej religijności. Czerpiąc inspirację ze starożytnych, orientalnych wzorców, pozostały nieskażone wszystkimi innowacjami i rewolucjami, które pojawiając się wielokrotnie na przestrzeni czasu, wypaczały i zniekształcały zachodnią sztukę.

Kraj tak złożony i o tak wielkiej powierzchni geograficznej jak Rosja, jest przyzwyczajony do bardzo długich okresów niezbędnych do wprowadzenia zmian i ich asymilacji. Sztuka ikon religijnych również pozostała niezmieniona a przenikająca je symbolika nie przestaje fascynować i urzekać nawet dziś.

Kup:

Ikona rosyjska antyk Pantokrator i wybrani święci XIX wiek

Najbardziej rozpowszechniona i znana ikona…

Być może to właśnie szybkie zmiany, utrata punktów odniesienia, upadek dobrego smaku, który nastąpił w ostatnich czasach w zaskakująco szybkim tempie próbując gonić za zmieniającym się w zawrotnym tempie świecie, sprawia, że czujemy potrzebę odkrycia na nowo niektórych dzieł ikonografii, która jest nie tylko wyrazem artystycznym ale jest również formą teologii. Dzieje się tak ponieważ każda rosyjska ikona opowiada historię złożoną z wielu przeplatających się mniejszych historii, ewangelicznych odniesień i duchowych przesłań ukrytych w każdym jej szczególe.

Specyfika świętych rosyjskich ikon wynika właśnie z faktu, iż są one wyrazem głębokiej i wyjątkowej religijności ale także uzewnętrznieniem rosyjskiej kultury narodowej i duchowych ideałów tego narodu o niezachwianej wierze.

Historia starożytnych rosyjskich ikon

Historia rosyjskich ikon ma swój początek w średniowieczu, z końcem IX wieku na Rusi Kijowskiej, która była jedną z pierwszych monarchii wschodniosłowiańskich powstałą przez połączenie w jedno potężne państwo wielu słowiańskich plemion przez chrześcijańskiego księcia.

Państwo to rozciągało się na terenach zajmowanych obecnie przez wschodnią Ukrainę, zachodnią Rosję, Białoruś, Polskę, Litwę, Łotwę i Estonię. Kijów był jego stolicą, a królestwo nazywano Rusią lub Ziemią Rusi, a nawet Rusią Kijowską.

Jak już wspomnieliśmy, podstawę artystyczną, ale i teologiczną ikon prawosławnych Bizancjum. Ze sztuki Cesarstwa Bizantyjskiego wywodzą się kanony, którym można przypisać wszystkie rosyjskie ikony prawosławne. W szczególności powaga i dramaturgia sztuki Bizancjum pięknie połączyły się z pragnieniem ukazania tajemnicy i obecności Chrystusa Zbawiciela. Ale nie tylko. Matka Boska jest od początku powracającym tematem w ikonografii rosyjskiej.

Sztuka ikon rosyjskich rozkwitła między XIV a XV wiekiem, gdy Cesarstwo Bizantyjskie stanęło w obliczu upadku. Były to lata zarówno świętych osób jak i grzeszników, krwawych najazdów i płonącej wiary. W latach 1350-1450 rosyjska sztuka malarska osiągnęła apogeum i zaraz potem zaczęła odrywać się od kanonów bizantyjskich, zmierzając w kierunku nowego stylu, coraz bardziej związanego z rosyjską kulturą, historią i tradycjami. W szczególności można zidentyfikować trzy historyczne, społeczne i polityczne czynniki, które głęboko wpłynęły na tę ewolucję: polityczno-obywatelski rozwój ortodoksyjnej i nacjonalistycznej Rosji dla której tradycja jest siłą napędową własnej potęgi i rozwoju; duchowa otoczka, który powstała wokół klasztoru Świętej Trójcy i św. Sergiusza z Radonez za przyczyną rosyjskich ascetów; przybycie do Rosji Teofanesa Greka, bardzo utalentowanego artysty bizantyjskiego, który wywarł istotny wpływ na sztukę rosyjską.

Innym wielkim artystą, być może najważniejszym w historii sztuki rosyjskiej, był urodzony około 1370 roku mnich Andriej Rublow, autor słynnej Ikony Trójcy Świętej. Jego płaskie, wydłużone i bezwymiarowe o głębokim sensie religijnym ikony wpłynęły na wszystkie dzieła XV wieku.

Pięć najważniejszych rosyjskich ikon

Pięć wybranych ikon jest uważanych za szczególnie ważne w sztuce rosyjskiej. Niestety zachowały się kopie tylko dwóch z nich. Tym pięknym obrazon przpisuje się wręcz cudowne moce.

Zobaczmy je razem.

Matka Boża Włodzimierska

Zachowana do dziś w kościele św. Mikołaja w pobliżu Państwowej Galerii Trietiakowskiej w Moskwie ikona zwana Matką Boską Włodzimierską jest jednym z najważniejszych przykładów sztuki rosyjskiej.

Kup:

Ikona Dziewica Włodzimierska tło niebieskie

Dziewica Włodzimierska, zwana również Matką Bożej Czułości, jest jedną z najsławniejszych i wielbionych…

Ikonografia została stworzona na wzór bizantyjski. Był to dar patriarchy Konstantynopola dla księcia Rusi na początku XII wieku. Ikona przedstawia Maryję Dziewicę trzymającą Dzieciątko Jezus w ramionach które przytula się czule do jej policzka. Ikona Matki Bożej Włodzimierskiej wiele podróżowała i często zmieniała właścicieli zanim znalazła swoje obecne miejsce. Uważa się, że obraz posiada cudowną moc dzięki której niejednokrotnie dokonał się cud obrony Moskwy przed straszliwymi najeźdźcami. Stało się to po raz pierwszy w 1395 roku, kiedy Tamerlan w niewyjaśniony sposób postanowił w ostatniej chwili zachować miasto od zniszczenia. Następnie ikona uratowała Moskwę i jej mieszkańców jeszcze dwa razy podczas najazdów mongolskich w 1451 i 1480 roku.

Matka Boża Kazańska

Niestety zachowała się tylko kopia tej wspaniałej ikony, która jest przechowywana w klasztorze Bogorodickich w Kazaniu, skąd został skradziony oryginał w 1904 roku. Ikona zaginęła już wczesniej po straszliwym pożarze w XV wieku ale została odnaleziona cudem dzięki opowieści małej dziewczynki, której ukazała się we śnie Matka Boża prosząc ją aby poszukała swojego obrazu wśród popiołów i zniszczeń. Ikona ta jest jednym z najbardziej uwielbianych przez Rosjan symboli, który jest uważany za Świętego Obrońcę Rosji. W 1612 roku, gdy Polacy zajęli Moskwę, ikona była noszona przez wojska rosyjskie jako godło.

Kup:

Ikona rosyjska Kazańska Matka Boża 14×10 cm

Pochodzenie tej ikony związane jest z legendarnym faktem z 1579 roku, kiedy to ikona Hodegetrii z Kazania miała…

„Trójca” Andrieja Rublowa

Wspomnieliśmy juz wcześniej o tym dziele sztuki znajdującym się obecnie w Państwowej Galerii Trietiakowskiej w Moskwie. Namalował go wielki Andriej Rublow, jeden z najważniejszych rosyjskich malarzy wszechczasów. Nie przedstawia Maryi Dziewicy, w przeciwieństwie do innych wymienionych tutaj ikon ale trzy anioły siedzące przy stole Abrahama, reprezentujących Ojca, Syna i Ducha Świętego. Ikonie tej nie przypisuje się żadnego cudownego wydarzenia jest ona jednak jedną z najpiękniejszych jakie kiedykolwiek namalowano w Rosji. Harmonia i duchowość, które przekazuje sa nadzwyczajne.

Theotókos ze Smoleńska

Niestety w katedrze Wniebowzięcia NMP w Smoleńsku zachowała się tylko kopia Theotókos.

Nazwa ikony, Theotókos, pochodzi od greckiego „Rodzica Boga” ale możemy ją przetłumaczyć jako „Matka Boża”, ponieważ przedstawia Maryję Dziewicę z Dzieciątkiem.

Legenda głosi, że autorem tego dzieła jest nie kto inny jak sam święty Łukasz Ewangelista. Cesarz bizantyjski podarował obraz swemu przyszłemu zięciowi, księciu Wsiewołodowi kijowskiemu w 1046 roku jako prezent ślubny i symbol nowego sojuszu między Kościołem prawosławnym a nowo narodzonym królestwem Rusi.

Inna legenda głosi, że to właśnie ta cudowna ikona chroniła Rosję przed najazdem Napoleona i ogólnie rzecz biorąc przed wszystkimi wrogami, którzy na przestrzeni wieków przybywali z Zachodu.

Niestety podczas niemieckiej inwazji i okupacji Smoleńska w latach 1941–1943 ikona została bezpowrotnie utracona.

Ikona „Niespodziewana Radość”

Powstanie ikony „Niespodziewana Radość” posiada swoją legendę opowiedzianą przez świętego Dimitrija z Rostowa. Według tej legendy młody złodziej zakochany w obrazie Madonny przedstawionym na ikonie, został ocalony przez Madonnę, który objawiła mu się zapraszając go do zmiany życia. Grzesznik całkowicie zmienił swój styl życia, natomiast jego szczerą skruchę nazwano nieoczekiwaną radością. Ikona przedstawia chłopca, który rozmawia z obrazem Madonny i dlatego jest Ikoną w Ikonie. Wyraża całe oddanie narodu rosyjskiego Maryi, matce miłosiernej, powierniczce lęków która osusza łzy i która jest zawsze gotowa aby służyć jako pośredniczka pomiędzy Bogiem i ludźmi.

Kup:

Ikona rosyjska Niespodziewana Radość 14×10 cm

Rosyjska ikona zrealizowana według tradycyjnych technik ikonograficznych sztuki prawosławnej przez…