Jak czyścić starożytne ikony i je konserwować?

Święte ikony to artystyczne dzieła natchnione starożytną świętością, która jest ponadwiekowa. Dowiedzmy się jak czyścić starożytne ikony i jak je konserwować aby zachowały swoją pierwotną formę jak najdłużej.

Chcielibyśmy poświęcić ten artykuł tematyce czyszczenia starożytnych ikon, ponieważ w Holyart dażymy szczególnym uznaniem tą formę sztuki. Piękno i świętość starożytnych ikon były już tematem kilku wcześniej opublikowanych przez nas artykułów. Niektóre z nich mówiły ogólnie o historii tej sztuki, inne były poświęcone w szczególności starożytnym ikonom rosyjskim lub greckim, różniącym się pod względem techniki, tematyki i historii, aczkolwiek będące tak samo doskonałe i o wyjątkowej wartości.

Kup:

Ikona grecka malowana ręczna Święta Rodzina

Ta ikona została wykonana przy użyciu tradycyjnych technik i narzędzi używanych od wieków.

Starożytne ikony zostały stworzone przez artystów, którzy potrafili skoncentrować w jednym obrazie, często niewielkich rozmiarów, ewangeliczne epizody i wyrazić duchowe przesłania o niespotykanej głębi. Nieprzypadkowo autor ikon nazywany jest częściej pisarzem niż malarzem ponieważ poza walorami wybitnie estetycznymi, to co czyni je cenne i wyjątkowe, to ich zdolność do opowiedzenia historii i wyrażenie wiary przy pomocy pozornie przypadkowych szczegółów.

Święta ikona to o wiele więcej niż materiały z którego została wykonana czyli drewno na którym została wykonana, zwłaszcza specjalnie przygotowana lipa, buk lub jodła, na którym rozpościera się płótno. Ikona to również o wiele więcej niż kolory, uzyskane dzięki naturalnym pigmentom, rozpuszczonym z żółtkiem jaja i więcej niż złocenia płatkami złota wygładzonym kamieniem agatowym.

Kup:

Święte ikony

Ikony bizantyjskie, które oferujemy w tej kategorii są pochodzenia rosyjskiego, rumuńskiego, greckiego i polskiego.

Każdy element starożytnej ikony jest symbolem: materiał, farby, użycie kolorów od najciemniejszego do najjaśniejszego co ma na celu imitację drogi ku światłu. Kontemplacja antycznej ikony jest przeżyciem duchowym, które może być porównywalne jedynie do jej tworzenia. W końcu ​​każda z nich okazuje się bardziej efektem misji teologicznej niż artystycznej.

Dlatego, jeśli mamy szczęście być w posiadaniu ikony, musimy również być w stanie zadbać o nią jak najlepiej. Gdyby to nie wystarczyło, dobrze jest wiedzieć do kogo można się zwrócić o pomoc przy konserwacji Twoich świętych ikon.

Jak czyścić starożytne ikony

Czyszczenie obrazu, fresku czy ikony tak jak w naszym przypadku, to bardzo delikatna i bardzo, bardzo ryzykowna czynność. Wystarczy popełnić minimalny błąd, aby nieodwracalnie zniszczyć dzieło sztuki. W przeszłości ci, którzy czyścili antyczne obrazy, często używali bardzo agresywnych środków chemicznych, takich jak soda kaustyczna, która z jednej strony skutecznie eliminowała kurz, sadzę, dym itp., z drugiej zaś pozbawiała dzieła szlachetnych warstw zastosowanych przez artystę, aby nadać głębię kolorom.

Z biegiem czasu zdano sobie sprawę, że oczyszczenie dzieła sztuki, a także jego odrestaurowanie, wymaga selektywnych interwencji, ukierunkowanych na różne obszary samego dzieła. Interwencje uwzględniające różne warstwy farby, nakładające się na siebie warstwy koloru i oczywiście w pierwszej kolejności rodzaju deski i rodzaju koloru. Umycie obrazu temperowego np. mydłem i wodą jest równoznaczne z jego całkowitą utratą, gdyż tempera rozpuszcza się w wodzie nawet po bardzo długim czasie. A kolory starożytnych ikon to tak naprawdę kolory tempery!

Ogólnie rzecz biorąc, należy unikać wody, nawet w przypadku innych rodzajów kolorów, nawet w przypadku gdy został użyty utrwalacz lub lakier do utrwalania pigmentów. Woda nadal będzie miała tendencję do ich rozpuszczania. A jeśli farba utrwalająca lub lakier nie zostały nałożone, niebezpieczeństwa mnożą się. Obrazy wykonane farbą olejną oraz te z wykończone farbą utrwalającą stanowią wyjątek od zakazu czyszczenia wodą. Ale z pewnością nie jest to przypadek naszych starożytnych ikon!

Biorąc więc pod uwagę fakt, że w przypadku starych i wartościowych obrazów lepiej poprosić o interwencję profesjonalnego konserwatora, jak więc czyścić stare ikony? Jak w przypadku wszystkich obrazów konieczne jest wykonanie prób czyszczenia, stosując minimalne dawki delikatnego rozpuszczalnika na niewielkich obszarach obrazu. Rozpuszczalnik nanosi się płatkiem lub odrobiną waty nałożonej na pęsety, pocierając zgodnie z kierunkiem pociągnięcia pędzla. Jednocześnie musimy posiadać gotowy drugi płatek nasączony rozpuszczalnikiem, który jest w stanie zneutralizować pierwszy, tak aby w razie potrzeby powstrzymać wszelkie uszkodzenia. Dopiero gdy jesteśmy pewni wpływu rozpuszczalnika na malowane warstwy, zachowując ostrożność możemy przystąpić do czyszczenia.

Przy czyszczeniu ikon należy również wziąć pod uwagę, że w wielu przypadkach tego rodzaju obrazy były wielokrotnie retuszowane i przemalowywane. Aby przywrócić kolorom świeżość i wyrazistość, konieczne będzie częściowe usunięcie nałożonej na końcu warstwy ochronnej lakieru, co przywróci dziełu głębię i przejrzystość kolorom. Nawet usuwanie warstwy ochronnej musi być wykonane bardzo delikatnie, starając się pocierać małym wacikiem, nasączonym bardzo słabym rozpuszczalnikiem w różnych punktach obrazu, aby zobaczyć, co się stanie. Należy unikać całkowitego usuwania warstwy ochronnej, chyba że ikona wykazuje poważne oznaki zużycia lub jest całkowicie wolna od farby ochronnej na dużych obszarach. Nawet utlenienie farby lub głęboko wtopione zanieczyszczenia mogą spowodować, że ta niezwykle delikatna i ekstremalna operacja będzie konieczna.

W niektórych przypadkach konieczne będzie również czyszczenie mechaniczne, jeśli zabrudzenia są szczególnie mocne. Ale nawet w tym przypadku lepiej zwrócić się do eksperta, niż zniszczyć ikonę.

W przypadku ikon antycznych konieczne jest również oczyszczenie drewna, które stanowi bazę samej ikony. Przed przystąpieniem do pracy z resztą ikony ważne jest jednak zabezpieczenie pomalowanej części, przyklejając arkusz japońskiego papieru, specjalną woskową farbą, którą można łatwo usunąć delikatnymi rozpuszczalnikami. Czynność czyszczenia musi uwzględniać kolor oryginalnego podłoża, dlatego musi być przeprowadzona przy użyciu odpowiednich narzędzi, takich jak miękkie szczotki i waciki nasączone wodą i 3% amoniakiem. Bardzo rozcieńczony nadtlenek wodoru rozjaśnia wszelkie ciemniejsze plamy spowodowane wcześniejszymi interwencjami. Woda mineralna i trichloroetylen w małych dawkach rozpuszczają żywice i wosk.

Z kim się skontaktować w sprawie konserwacji starożytnych ikon

Renowacja dzieł sztuki to nie tylko kwestia zręczności manualnej lub posiadania sprawdzonej wiedzy technicznej. Konserwator czy też osoby, które muszą wyczyścić obraz lub jakikolwiek starożytny przedmiot, muszą również wykazać się niezbędną wrażliwością, aby móc uchwycić oryginalnego ducha dzieła i aby móc dostrzec za brudem i zniszczeniem, którego dokonał czas, pierwotną intencję artysty.

W przypadku ikon antycznych sprawa staje się jeszcze bardziej skomplikowana. Oprócz wrażliwości artystycznej i zmysłu estetycznego niezbędna jest wyjątkowa duchowość, która potrafi wniknąć w dzieło i przywrócić mu transcendentną wartość. Konserwator musi szanować intencję twórczą artysty a w przypadku starożytnych ikon jest to zadanie jeszcze trudniejsze i delikatne. Niezbędne będzie więc znalezienie profesjonalnego znawcy tematu, znakomitego znawcy poetyki tych wspaniałych dzieł, posiadającego jednocześnie fachową wiedzę techniczną, by podchodzić do nich z absolutnym szacunkiem i czcią.

Kup:

Ikony rosyjskie antyki

Te antyki ikony, które proponujemy w tej kategorii zostały ręcznie wykonane w Szkołach Ikonografii Rosji środkowej.

Konserwator powinien interweniować jedynie na obszarach zabrudzonych lub uszkodzonych, nie dotykając zdrowych części i używając odpowiednich produktów do renowacji, wybranych po dokładnej analizie samej ikony i techniki z jaką została wykonana. W związku z tym będzie musiał wziąć pod uwagę rodzaj drewna użytego jako baza, klej, farbę ochronną nałożoną na końcu, aby móc wybrać najbardziej odpowiedni rozpuszczalnik do wykonania tego zabiegu.

Oprócz wspomnianego czyszczenia drewna, konserwator będzie musiał poradzić sobie z wszelkimi pęknięciami na drewnianej tablicy, których należy się pozbyć, wkładając w nie drewniane wkładki tego samego rodzaju drewna. Aby uzyskać wkładki o odpowiednim kształcie i rozmiarze, konieczne będzie skontaktowanie się z doświadczonym stolarzem. Wkładki należy następnie włożyć i skleić klejem winylowym lub klejem kazeinowym, który należy pozostawić do wyschnięcia, a następnie usunąć jego nadmiar papierem ściernym. Konserwator będzie następnie musiał zająć się obszarami uszkodzonymi przez korniki, używając żywic akrylowych do wzmocnienia drewna, po czym zastosować substancje dezynfekujące, które zapobiegają nowej inwazji ze strony owadów, pleśni i grzybów.

Bardzo ważna jest również wiedza na temat użytych kolorów, najczęściej tempery, ale także oleju przy nowszych ikonach. Również w celu wykonania jakiegokolwiek retuszu kolorystyki, należy obowiązkowo zachować ten sam rodzaj oryginalnego koloru. Jednak przed przystąpieniem do właściwego retuszu, wykwalifikowany konserwator najpierw spróbuje przykleić cząstki pigmentu, które uniosły się lub oderwały od obrazu, używając do tego specjalnego kleju.

Właściwy retusz malarski będzie wykonywany tylko na minimalnych obszarach obrazu. Przed przystąpieniem do niego należy nałożyć specjalną warstwę, który służy do stworzenia jednolitej warstwy tam, gdzie brak koloru spowodował nierówności. Po nalożeniu tej warstwy, konserwator nakłada jaśniejszą bazę tempery w porównaniu do koloru, który ma być retuszowany, a następnie nakłada na siebie warstwy kolorów farb, starając się, aby retuszowany obszar był jak najbardziej jednolity z pozostałymi.

Jak przechowywać starożytne ikony

Zachowanie starożytnej ikony w jak najlepszym stanie nie jest banalną operacją. Aby w odpowiedni sposób przechowywać te dzieła, należy wziąć pod uwagę różne czynniki, niektóre związane z samą konstrukcją ikony, takie jak rodzaj drewna użytego jako baza, jego sezonowanie, a także warunki środowiskowe w jakich przechowywana jest ikona.

Kup:

Ikona rosyjska antyk 12 wielkich świąt

Dwanaście wielkich świąt roku liturgicznego, które tworzą zapowiedź wiary Kościoła.

Jeśli chodzi o drewno, wskazane będzie częste sprawdzanie tyłu ikony i zwracanie uwagi na wszelkie pęknięcia deski, a także ślady wilgoci, pleśni lub uszkodzeń spowodowanych przez korniki i inne owady.

Jednym z pierwszych środków ostrożności, jakie należy podjąć aby chronić naszą starożytną ikonę, jest umieszczenie jej z dala od bezpośredniego światła słonecznego, ale także od wszelkich innych źródeł ciepła, takich jak kaloryfery, piece i kominki. Nadmierne ciepło jest bowiem wrogiem malarstwa, a także może prowadzić do postępującej deformacji drewnianej deski.

Ważne jest natomiast, aby ikona miała zapewniony dostęp czystego i świeżego powietrza poprzez otwieranie okna, a także ochrona przed atakiem szkodliwych owadów, przede wszystkim korników.

Musimy jednocześnie dbać o to aby chronić ikonę przed zanieczyszczeniami atmosferycznymi i kurzem, dlatego w miarę możliwości należy unikać umieszczania jej w pomieszczeniu z oknami wychodzącymi na ruchliwą ulicę.